Habertürk TV’de yayınlanan Açık ve Net adlı programda, sunucu Kübra PAR tarafından programın konuğu Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’na yöneltilen “Toplu taşımaya zam yapılıyor çok yanlış bir şey dediniz. Peki, siz hızlı tren hatlarında Marmaray’da ne kadar zam yaptınız” soruya Bakan’ın “Bir defatoplu taşımanın ne demek olduğunu öğrensinler. Hızlı tren kesinlikle toplu taşıma değildir. Yapılan hızlı tren ücretlerine baksalar, tarifelere baksalar Ankara- İstanbul arası otobüs 350 TL, bundan daha konforlu ve güvenli bir yolculuk ise 150 TL sadece” cevabı üzerine başta sosyal medya olmak üzere pek çok mecrada bu sözlerin tartışıldığına tanıklık etmekteyiz.
Sendikamız BTS, ulaştırma işkolunda faaliyet yürüten bir sendika olması ve üyelerinin büyük bir kısmının demiryollarında çalışması ve hatta tren personelinden oluşması nedeniyle konuya ilişkin olarak açıklama yapma gereği duymuştur.
Öncelikle belirtmek gerekir ki; “Hızlı Tren kesinlikle bir toplu ulaşım aracıdır”
Akaryakıt başta olmak üzere her alanda yaşanan zamlar üzerine toplu ulaşım araçlarına zam yapılması yurttaşların ulaşım araçlarına ayırdıkları bütçenin katlanılması zor bir noktaya getirmiştir. Tüm ulaşım araçlarına olduğu gibi demiryollarına da bu süreçte ciddi zamlar yapılırken, Yüksek Hızlı Trene (YHT) önce yüzde 20, daha sonra yüzde 10, son olarak da 15 olmak üzere Ocak ayından bu yana üç defa zam yapılmıştır.
Konuya doğru yerden değerlendirmek için Sayın Bakan’ın böyle bir cevabı neden verdiğini öncelikle belirtmek gerek.
Tüm bu süreç siyasi iktidarın toplu ulaşım politikasının halkın yararına nasıl daha iyi yapılır demek yerine yerel yönetimlerin elinde olmayan demiryolu ulaşım seferlerine yapılan zamları gerekçelendirme çabasından öte bir anlam taşımamaktadır.
Konumuza dönersek; bir aracın toplu taşıma aracı olup olmadığını belirlemek ise aslında hiçte zor değildir.
Sayın Adil Karaismailoğlu’nun Bakanlığına ait yayınlar da dahi “Neden Demiryolu?” sorusuna ”Çünkü; Ulaşım sistemleri açısından önemi giderek artan toplu taşımacılık anlayışının ilk ve en önemli unsurudur.” Denilerek doğru yaklaşım açıkça ifade edilmiştir.
Toplu ulaşım, çok sayıda insanın büyük araçlarla taşınmasını sağlayan ulaşım sistemidir. Doğal olarak bu sistemin içinde; otobüs, feribot, yolcu uçağı, minibüs, midibüs, metrobüs, metro, tramvay olduğu gibi yolcu trenleri yer almaktadır. Demiryolu taşımacılığı ise işlevi değişim göstermekle birlikte toplu taşımadaki payı her geçen gün artış göstermiş, insan taşımacılığındaki önemi artmıştır.
Toplu taşıma araçlarının taşıma yaptıkları hattın uzunluğu elbette önemli bir veridir. Sayın Bakana göre –muhtemelen- YHT şehirlerarası bir taşıma işlevi gördüğü için toplu ulaşım aracı olarak görülmemektedir.
Bir dönem uzak mesafeler arasında bir ulaşım aracı olan tren bir süre sonra yakın mesafeler içinde kullanılmaya başlanmıştır. Kimi zamanlarda bu işlev karma bir yapıya dönüşmüş; aynı hat üzerinde bir taraftan Ekspres trenler hiç durmadan ya da birbirlerine uzak aralıklardaki birkaç noktada durarak varış noktasına giderken kimi trenler ise Ekspres trenle yapılan seyahat süresini katlayarak ve pek çok irili ufaklı il, ilçe, kasaba ve nahiyede durarak yakın mesafe ulaşım aracı olarak da kullanılmıştır.
Yakın zamana kadar trenle iller arası taşımacılık çok uzun saatlerle ifade edilirken teknolojinin geldiği seviye ile başta Japonya olmak üzere pek çok ülkede trenler çok uzak mesafelerin çok kısa sürede alındığı bir ulaşım aracına dönüşmüştür.
Buradan hareketle Sayın Bakan’ın trenin ya da YHT’nin toplu ulaşım aracı olmadığı söyleminin ulaşım terminolojisinde yeri yoktur.
Diğer yandan araçların işlevi ve amacının dönemsel olarak değişmesidir. Keza; demiryollarının ilk kullanım amacı insanlardan öte malların bir yerden bir yere taşınmasıdır. Hatta esas itibariyle kapitalist/emperyalist ülkelerin sömürdükleri ülkelerdeki yeraltı kaynaklarını kendi istedikleri yerlere en hızlı ve en ekonomik şekilde taşıma isteği olmuştur. Demiryollarının Osmanlı İmparatorluğu döneminde topraklarımızda yapılmasının da nedeni bu olmuştur. Dünün mal ve eşya kullanımını önceleyen demiryolları bugün ciddi bir toplu taşıma işlevi görmektedir.
Ücretsiz toplu ulaşım hakkı, hem sağlıklı çevre, hem de hareket özgürlüğü için büyük önem taşımaktadır. Dünyanın dört bir yanında ücretsiz toplu taşıma hizmeti verilmektedir. Estonya Tallin kentinde 2013 den bu yana Ücretsiz Toplu Taşıma uygulanmaktadır. İngiltere Manchester kentinde 2002 den bu yana otobüs hattı ücretsiz hizmet vermektedir. Fransa Aubagne kentinin 12 ilçesinde otobüs taşımacılığı ücretsizdir. Macaristan 65 yaş üstü yolculara tüm toplu taşıma araçları ücretsizdir. Türkiye’de ise tek ücretsiz toplu taşıma Tunceli’nin Ovacık ilçesindedir.
Bizler, tanımı belli olmakla birlikte toplu ulaşım araçlarının kimler tarafından nasıl tarif edildiğinden öte güvenli ve ulaşılabilir olmasının yanı sıra ekonomik hatta ücretsiz toplu ulaşım hakkını savunmakta ve talep etmekteyiz.
Bakanlığın ifade ettiği gibi; “demiryolları toplu taşımacılık anlayışının ilk ve en önemli unsurudur.”
BTS olarak; bırakalım trenlerin toplu taşıma aracı olup olmadığı “tartışmasını” toplu ulaşımda demiryollarının hak ettiği noktaya gelmesini, hızlı, ekonomik ve güvenli bir taşımacılığın ana ögesi olması gerektiğini, bunun bir devlet politikası haline gelmesi gerektiğinibir kez daha belirtiriz.
